Kneppelfreed: Friese taalrellen in 1951

In oktober 1951 moest de Lemster veearts Sjirk Frânses van der Burg voor het kantongerecht in Heerenveen verschijnen wegens een verkeersovertreding. Tijdens de zitting voerde Van der Burg het woord in het Fries. De kantonrechter mr. S.R. Wolthers gaf de veearts echter te kennen het Fries niet te willen verstaan. Van der Burg vond echter dat hij in Friesland het recht had Fries te spreken. Daarop schorste Wolthers de zitting.

Hoewel de rechter na de schorsing stelde dat alleen de Nederlands gesproken verdediging mee zou tellen, bleef Van der Burg Fries spreken. Uiteindelijk werd de rechtszitting afgesloten toen de veearts de geëiste boete van zeven gulden betaald had. De rechtszitting was afgerond, maar de kwestie van het Fries in de rechtszaal was in beweging gezet.

Provocatie
De zaak tegen Van der Burg werd verslagen door een aantal journalisten, waaronder Fedde Schurer van de Heerenveense Koerier. Van zijn hand verscheen een provocerend hoofdartikel tegen de arrogantie van de rechterlijke macht, die weigerde de taal van het volk te verstaan. Het stuk was zo fel dat Schurer zelf voor de rechter moest verschijnen wegens belediging van de rechterlijke macht. Dit was precies de bedoeling van Schurer, omdat hij de rechter een uitspraak over de positie van het Fries in de rechtspraak wilde laten doen.

Op vrijdag 16 november 1951 werd hij veroordeeld tot twee weken gevangenisstraf voorwaardelijk met drie jaar proeftijd. Omdat de rechtszaak tegen Schurer in een klein zaaltje gehouden werd, konden veel belangstellenden niet in de zaal aanwezig zijn en verzamelde zich voor het gerechtsgebouw een grote menigte.

Rellen
Aan het einde van de middag liep het uit op een confrontatie tussen politie en de aanhangers van Schurer. De brandweer werd ingezet om met waterspuiten de demonstranten uit elkaar te drijven en de politie sloeg met knuppels in op de demonstranten. De chaos en ontzetting waren groot.

Vrijdag 16 november 1951 ging daarmee de geschiedenis in als kneppelfreed: knuppelvrijdag. Dit incident versnelde de totstandkoming van wettelijke regelingen omtrent het gebruik van het Fries.

Kijk naar een reconstructie, die Andere Tijden in 2001 maakte van deze opmerkelijke taalrel.