Meer geschiedenis? Kijk op NPOKennis.nl
↳ Enter om te zoeken
24 oktober 2016

Een man van de dag: "Rielèksen" (Simon Carmiggelt en Kees Brusse, 2 oktober 1962)

c
Bekijk Video
7 min

Een man van de dag

Bij de uitreiking van de Constantijn Huygens-prijs in 1961, werd de naam van Carmiggelt bekend onder een groot publiek. Tot die tijd was hij vooral de geliefde Kronkel-schrijver van de relatief kleine krant Het Parool. Hij deed dat al sinds 1946. Bij de prijsuitreiking bleek Carmiggelt als stand-up comedian nauwelijks onder te doen voor Wim Kan, die de uitreiking met een conference mocht opluisteren. (zie video rechts)

V.P.R.O.-regisseur Jack Dixon kwam toen op het lumineuze idee om de Kronkels van Carmiggelt voor tv te verfilmen. Niet als vertelling door Carmiggelt zelf, maar - briljante vondst!- met Carmiggelt als inleider/aangever, en Kees Brusse als acteur. Met een simpel kroeg-decortje en de fameus geworden klanken van het toen net door Ellington uitgebrachte "In a sentimental mood," ontstonden tv-theater-miniatuurtjes die na ruim 50 jaar nog steeds een ongekende zeggingskracht hebben.

"Vrije Geluiden" (V.P.R.O), oktober 1962
Vrije Geluiden (VPRO), oktober 1962

De eerste Carmiggelt-Brusse-Kronkel ('Rielèksen") werd onder de overkoepelende titel "een man van de dag" op 2 oktober 1962 uitgezonden. Hoeveel "Mannen van de dag" er in totaal zijn gemaakt of uitgezonden is niet bekend. Niet meer dan vijf zijn er bewaard gebleven: drie uit de eerste serie uit 1962, en twee uit de tweede serie uit 1963. Alle vijf zijn het pareltjes van schrijf- en theaterkunst, waarin het talent van Carmiggelt en Brusse een unieke tv-ervaring bewerkstelligt.

Waarom de V.P.R.O. in 1963 gestopt is met de serie, is niet bekend. Tv-recensenten schreven enthousiast over de serie, en Carmiggelt werd al een maand na de eerste uitzending -toevallig of niet- uitgenodigd in het destijds prestigieuze programma "Literaire ontmoetingen" van H.A. Gomperts. Vermoedelijk werd Carmiggelt "weggekaapt" door de VARA, die zijn mede op de "Falklandjes" van de socialistische toneelschrijver Herman Heyermans geïnspireerde stukjes graag voor de eigen arbeiders wilde brengen. In elk geval ging Carmiggelt vanaf 1964 regelmatig voor de VARA werken.

In 1965 begon Carmiggelt met het voorlezen van Kronkels voor tv. Helaas is er uit die eerste jaren NIETS bewaard gebleven. De oudste, door Carmiggelt voor de VARA-tv gelezen Kronkel die het omroeparchief gehaald heeft, stamt uit 1971. Het is de Kronkel "zien," en hij is blijkbaar bewaard gebleven omdat hij onderdeel uitmaakte van een verder niet bewaard gebleven themaprogramma onder de titel "Een dagje ouder". De lezing wordt ingeleid met een kort interview met Carmiggelt, waarna hij begint te lezen. De bekende tune van Duke Ellington ontbreekt in deze opname.

Carmiggelt is de VARA altijd trouw gebleven, net zoals Het Parool. Zijn laatste Kronkel verscheen vlak voor zijn dood in november 1987: in totaal schreef hij er meer dan 10.000. Hoeveel Kronkels er voor tv zijn opgenomen is onbekend. Het moeten er enkele honderden geweest zijn, maar daarvan zijn er helaas maar heel weinig bewaard gebleven: hooguit een stuk of twintig.

24 oktober 2016

De Kronkel "Lampje" van Simon Carmiggelt (gespeeld door Guus Hermus en Maria de Booy - 1977)

c
Bekijk Video
3 min

"Momenten"

In 1977 zijn door regisseur Otto Jongerius opnieuw twaalf Kronkels met behulp van acteurs verfilmd. Het kostte, zo lezen we in diverse kranten uit die tijd, heel wat moeite om de verfilming van de grond te krijgen. Carmiggelt had zo zijn twijfels, de VARA twijfelde, en ook de keuze van de verhalen en de keuze van de acteurs verliep moeizaam. Toch mag het "tableau de la troupe" dat Jongerius uiteindelijk over de streep wist te trekken er zijn. In de twaalf verfilmde Kronkels spelen o.a. mee: Hetty Blok, Riek Schagen, Guus Hermus, Jon Bluming, Ank van der Moer, Jaap Hoogstra, Lou Steenbergen, Kees Schilperoort, Jan Lemaire sr. (toen 93 jaar!), Georgette Hagedoorn, Joan Remmelts en Lou Geels.

"Lampje", één van die twaalf gespeeld door Guus Hermus en Maria de Booy, kunt u hierbij bekijken. Mooi en aandoenlijk, maar toch haalt het 't niet bij Kees Brusse in 1962.... Of vindt u van wel?

24 oktober 2016

Een man van de dag: "Allerhande" (Simon Carmiggelt en Kees Brusse, 9-10-1962)

c
Bekijk Video
7 min
24 oktober 2016

Een man van de dag: "Vrijheid" (Simon Carmiggelt en Kees Brusse, 26 juni 1963)

c
Bekijk Video
8 min
24 oktober 2016

Een man van de dag: "Dame" (Simon Carmiggelt en Kees Brusse, 1-10-1963)

c
Bekijk Video
5 min
24 oktober 2016

Literaire ontmoetingen: Simon Carmiggelt (AVRO, 1962)

a
Bekijk Video
27 min
Credits
  • Marnix Koolhaas

Vragen?

Heeft u vragen, ideeën of opmerkingen?

Neem dan contact op met de redactie: